Z roku na rok, w miarę rozwoju wielu dziedzin życia, powstawania coraz to nowszych dzieł, utworów, wielokrotnie przewija się problem związany z odniesieniem tego do obowiązującego w Polsce Prawa autorskiego. Często zadawane jest pytanie – co jest chronione prawem autorskim, a co nie? Do jakiej kategorii należy zaliczać różnego rodzaju dzieła i utwory? Co jest chronione i kogo chroni prawo? Kto może dochodzić swoich praw, jak to działa?
…a co ze zdjęciami produktowymi?
I właśnie na tym tle również jawi się pytanie, które dotyczy bezpośrednio fotografii produktowej. Czy zdjęcia produktów są chronione prawem autorskim? Jak zaklasyfikować takie zdjęcia? Jest to niełatwy temat, który aby zyskać więcej jasności musiał zostać wielokrotnie zbadany przez licznych ekspertów oraz sądy.
Na początku jednak należy przyjrzeć się podstawowym pojęciom i ustaleniom, które wypływają wprost z ustawy Prawo autorskie.
„Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).”
Tak właśnie brzmi definicja utworu zawarta już w art. 1 danej ustawy. Zauważyć trzeba, że nacisk został położony na działalność twórczą oraz indywidualny charakter.
W pierwszej chwili można odnieść wrażenie, że przecież każda fotografia jest na swój sposób indywidualna i stanowi przejaw działalności twórczej. I tutaj jest pierwsze zaskoczenie… otóż nie dotyczy to każdej fotografii, byłoby to zbyt proste.
Tak też właśnie jest z fotografią produktową, która pewną grupę swoich zdjęć nazywa packshotami. To właśnie one nie zaliczają się do grupy utworów, o których mówi ustawa Prawo autorskie.
Wyjaśnić krótko należy, że packshoty są zdjęciami, które mają jak najlepiej urzeczywistnić produkt, nie zawierają dodatków i aranżacji wokół produktu. Więcej o packshotach w osobnych artykule.
Dlaczego packshoty nie są chronione?
Tutaj z pomocą spieszy wyrok Sądu Apelacyjnego z 2018 roku, który na żywym przykładzie musiał zmierzyć się z zakwalifikowaniem zdjęć produktowych do odpowiedniej grupy. Oto powody, dla których sąd uznał, że wspomniane packshoty nie są chronione Prawem autorskim:
- Mają charakter dokumentacyjny, rejestracyjny
- Ich głównym celem jest odwzorowanie produktu
- Mają jak najlepiej oddać wygląd produktu, jego cechy
- Tło wokół produktu jest białe i nic niewnoszące
- Oświetlenie jest stałe
- Aparat jest ustawiany w jednym miejscu i nie zmienia położenia
- Obróbka zdjęcia polega tylko na eliminacji wad plików źródłowych
Co z tego wszystkiego wynika? Przede wszystkim to, że dostając jako klient, gotowe zdjęcie typu packshot, trzeba mieć świadomość, że fotograf nie posiada do tego zdjęcia praw autorskich, nawet w przypadku wykorzystania tych zdjęć przez inną osobę niż ten klient.
Jakie zdjęcia produktowe chroni wobec tego Prawo autorskie?
Analogicznie do wcześniejszego wywodu, należy stwierdzić, że będą to inne zdjęcia niż typu packshot. Co to oznacza? Zdjęcia te powinny mieć takie cechy jak na przykład:
- Zawierać aranżację, dodatkowe przedmioty obok właściwego produktu
- Pokazywać przedmiot w nietypowy sposób, zwracać uwagę na inne rzeczy niż tylko wierne odwzorowanie produktu
- Wynikać z odpowiedniego, szczególnego kadru, ujęcia, perspektywy
- Zwracać uwagę na światło, jego natężenie i ostrość
- Zawierać efekty specjalne, filtry
To wszystko oznacza nic innego jak to, że zdjęcie powinno oddawać indywidualny pomysł fotografa, wręcz wyczucie tego, w czym fotograf dany produkt widzi najlepiej, czyli finalnie stanowić działalność twórczą. Wystarczy tylko użyć wyobraźni, aby zdjęcie produktu było czymś jeszcze więcej, a jednocześnie poza tym było chronione Prawem autorskim.
Przykład dla zobrazowania całego wywodu:
Fotograf A wykonał dla swojego klienta zdjęcie drewnianej szkatułki. Na białym tle, stałe światło, najzwyklejsze pokazanie produktu w jego najczystszej postaci. Po jakimś czasie zdjęcie to zostało wykorzystane przez innego przedsiębiorcę, za zgodą wspomnianego klienta. Fotograf A nie mógł w tej sytuacji powołać się na prawo autorskie za wykorzystanie jego fotografii, było to zdjęcie typu packshot. Fotograf B natomiast, robiąc zdjęcia drewnianej szkatułki, zdecydował się w porozumieniu z klientem, że włoży do niej stare korale, które będą z niej wystawać, a całość umieści na starej komodzie. Za jakiś czas zdjęcie to zostało wykorzystane powtórnie, nie przez klienta fotografa B, ale innego przedsiębiorcę. W tej sytuacji fotograf B mógł powołać się na Prawo autorskie i mógł dochodzić swoich praw.
Podsumowanie
Czyli jeszcze raz krótko – zdjęcia typu packshot są zdjęciami niechronionymi przez Prawo autorskie, natomiast wszelkie zdjęcia produktu wyrażające indywidualny charakter i działalność twórczą fotografa już chronione są.
Znając różnicę między regulacjami prawnymi w zakresie Prawa autorskiego i fotografii produktowej, być może Tobie, jako klientowi będzie łatwiej dokonać wyboru co do typu oczekiwanego zdjęcia produktu. Czy wiesz na czym najbardziej Ci zależy? Na idealnym odwzorowaniu produktu i jego cech, czy może na ukazaniu go w oryginalnym świetle i niebanalnej aranżacji? My jesteśmy do Twojej dyspozycji, chętnie pomożemy w wyborze strategii i spełnimy wszystkie Twoje oczekiwania na najwyższym poziomie! Wystarczy, że skontaktujesz się z nami!